De Hoge Raad heeft op 26 november jl. in een baanbrekend arrest geoordeeld dat overheden die een onroerende zaak willen verkopen, in beginsel gelegenheid moeten bieden aan (potentiële) gegadigden om mee te dingen. Dit houdt in dat het overheidslichaam de koper moet selecteren aan de hand van objectieve, toetsbare en redelijke criteria en hierover vooraf informatie bekend moet maken. Deze mededingingsruimte hoeft niet te worden geboden indien bij voorbaat vaststaat of redelijkerwijs mag worden aangenomen dat er slechts één serieuze gegadigde is. In dat geval moet het overheidslichaam de voorgenomen verkoop zodanig bekend maken dat eenieder daarvan kennis kan nemen. Ook moet de overheid in dat geval motiveren waarom er naar haar oordeel slechts één serieuze gegadigde is. De vraag of er andere, vergelijkbare onroerende zaken beschikbaar zijn, acht de Hoge Raad in deze context niet beslissend; beslissend is of (redelijkerwijs te verwachten valt dat) er meerdere gegadigden (zullen) zijn voor de aankoop van de desbetreffende onroerende zaak.
Het arrest van de Hoge Raad maakt duidelijk dat overheden niet langer zonder meer percelen grond of andere onroerende zaken exclusief aan één partij te koop kunnen aanbieden. Het oordeel van de Hoge Raad is geïnspireerd op de jurisprudentie over de plicht om mededingingsruimte te bieden bij de verdeling van schaarse vergunningen. Deze norm is geïntroduceerd door de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in de Vlaardingen-uitspraak van 2 november 2016, ECLI:NL:RVS:2016:2927.
De Hoge Raad verwijst expliciet naar deze uitspraak en past deze analoog toe op de verkoop van onroerende zaken. Of het gaat om de verkoop van ‘schaarse grond’ is volgens de Hoge Raad niet relevant. Beslissend is of (redelijkerwijs te verwachten valt dat) er meerdere gegadigden (zullen) zijn voor de aankoop van de desbetreffende onroerende zaak.
De mededingingsruimte door middel van een selectieprocedure hoeft niet te worden geboden indien bij voorbaat vaststaat of redelijkerwijs mag worden aangenomen dat op grond van objectieve, toetsbare en redelijke criteria slechts één serieuze gegadigde in aanmerking komt voor de aankoop. In dat geval dient het overheidslichaam voorafgaand aan de verkoop zijn voornemen daartoe op dusdanige wijze bekend te maken dat eenieder daarvan kennis kan nemen. Ook moet het overheidslichaam in dat geval motiveren waarom er naar zijn oordeel slechts één gegadigde in aanmerking komt.
Het is aannemelijk dat de verplichtingen die voortvloeien uit het arrest van de Hoge Raad voor de verkoop van grond analoog kunnen gelden voor de verhuur van gronden, bijvoorbeeld ten behoeve van tankstations, zeker indien daar een relevant economische belang bij in het geding is. Op basis van dit arrest verdient het dan ook ten zeerste aanbeveling om huurrechten op tankstation- en/of energiestations via een goed georganiseerde veiling op de markt te brengen. Op die wijze kan afdoende worden gegarandeerd dat de door de HR vereiste mededingingsruimte wordt geboden.
ECLI:NL:HR:2021:1778 (Becedo / Gemeente Montferland